خیلی از والدین می پرسند، قصه گویی چه تاثیری در زندگی کودک دارد؟ قصه زندگی را از نوع آغاز می کند. خیال پردازی را غیر مستقیم یاد می دهد. در ذهن کودک سوال ایجاد می کند و به کودک یاد می دهد حوادث را بهم بچسباند. باعث می شود خدا را پیدا کند و واقعیت ها را کشف کند.

 کدو قل قله زن، علی مردان خان، خروس زری و... همه از بخشی از خاطرات مشترک کودکی ما در دوران بزرگسالی هستند. خاطراتی که هنوز هم در گوشه های ذهن مان دنبال تصویرهای آشنای آن ها می گردیم و این یعنی باور مسلم تاثیرگذاری قصه و قدرت وصف نشدنی آن، همان قدرتی که دنیای کودکی مان را به بزرگسالی پیوند می زند!


شاید با خودتان بگویید كه از چه زمانی می توانید برای كودكتان قصه بگویید. از زمانی كه كودك توانایی توجه كردن به حرف های شما را پیدا می كند، زمان قصه گویی شروع می شود. بنابراین از همان نوزادی هم می توان قصه گفتن را شروع كرد، صد البته نباید توقع داشته باشید كه نوزاد شما متوجه كنه مفاهیم قصه شود، در این زمان همین ارتباط مهم است.

كودك زمانی كه بزرگ تر می شود و یكی دوسالی از زندگی اش می گذرد، توجه بیشتری به قصه نشان می دهد، با این حال علاقه ای به یك جا ماندن و گوش سپردن فراوان ندارد؛ چرا كه كنجكاوی در جهان اطرافش و كشف آن، ذهنش را مشغول كرده است.


پس نه او می نشیند كه شما یك ساعت برایش قصه تعریف كنید و نه شما این كار را بكنید كه نتیجه ای جز فراری دادن او از دنیای قصه گویی و مطالعه ندارد. پس به قصه های كوتاه یا حتی خیلی كوتاه روی بیاورید. پس از چهارسالگی می توانید به او این اجازه را بدهید كه از میان كتاب ها دست به انتخاب بزند و كتاب مورد علاقه اش را بخرد.



 قصه ها، بهترین راه برای گفت وگو با كودكان در مورد سوء رفتارهای شان است. واضح است كه منظور ما نصیحت و سرزنش به شكل مستقیم نیست. قصه ها حكم شربت شیرینی را دارند كه با آن می توان تلخی دارو را به راحتی تحمل پذیر كرد. رفتارهای كودك ترسو و خجالتی، كودك پرخاشگر و قلدر و... را می توانید با قصه ها درمان كنید البته با این شرط كه رفتارها را زود تشخیص بدهید و دست به كار شوید.


 ممكن است با خودتان فكر كنید كه چطور ممكن است یك داستان ساده جلوی پرخاشگری كودك را بگیرد یا بر ترس و خجالت كودكی دیگر فائق آید. حسی كه كودك پس از شنیدن یك داستان خوب دارد، مانند احساسی است كه ما پس از تماشای یك فیلم خوب پیدا می كنیم.


مخاطب هنگام تماشای فیلم با یك یا چند شخصیت همانندسازی یا همذات پنداری می كند. كودك نیز به همین شكل، هنگام گوش سپردن به قصه، خود را به جای شخصیت های داستان می گذارد یا به آنها احساس نزدیكی می كند.



 قصه گویی آنگونه كه ما فكر می كنیم هم كار ساده و راحتی نیست. البته اینكه متن داستان را ساده و بدون هیچ فعالیت و خلاقیت خاصی از روی كتاب برای كودك در حال خوابمان بخوانیم و در میان سطور آن خمیازه بكشیم هم شیوه ای از شیوه های قصه گویی است. اما برای اینكه قصه گوی بهتری باشید و تأثیر عمیق تری روی شنونده تان بگذارید باید به این نكات دقت كنید: یك قصه گوی خوب در ابتدای امر باید در انتخاب قصه دقت كند.


با توجه به سن و سال مخاطب، روحیه و شرایء استعداد و ذهن و فهم او و با توجه به شرایط محیطی و نیاز كودك دست به انتخاب قصه هایی بزند كه آموزه های مورد نظر را به كودك انتقال دهد. در عین حال قصه هایی را انتخاب كنید كه با آن راحتید و خودتان هم آن را دوست دارید.


ضمن اینكه بهتر است داستان هایی با پایان خوش را برای كودكتان انتخاب كنید؛ داستان هایی كه در آنها خوبی بر بدی غلبه می كند، شخصیت خوب داستان پیروز می شود و مشكلات و سختی ها برطرف می شوند و شخصیت شرور و بد به سزای عملش می رسد یا متنبه می شود. شما به عنوان یك قصه گو باید قصه را مانند یك تابلوی نقاشی در برابر كودك ترسیم كنید.



 دکتر احمدرضا آذر،پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان قصه ها می گوید: قصه گویی برای کودکان منجر به تقویت "خیال" خواهد شد. در ایام محرم تعزیه هایی برگزار شد که در آن گفتار، حرکات و نمایش های نمادین دیده می شد.


تعزیه ها برای اکثرکودکان چند نسل قبل،معنا داشت، اما این صحنه ها برای خیلی ازکودکان امروز که در معرض بمباران اطلاعات تصویری توسط رسانه های مختلف قرار گرفته اند و از طرفی برای آنان قصه گفته نشده و خیال آنها تقویت نشده،اغلب بیگانه و ناآشنا تلقی می شود و کودکان با این نمادها نمی توانند ارتباط درست و معناداری برقرار کنند.

 

 اما در بین همین کودکان نسل امروز، کودکانی هستند که وقتی با صحنه های مربوط به تعزیه یا اصولا هر داستان نمادین دیگر رو به رو می شوند؛ در این صحنه ها غور کرده و سوالات جالبی را در ارتباط با آن می پرسند. این دسته کودکان، همان گروهی هستند که والدین آنها برایشان قصه تعریف کرده اند.بنابراین قصه گویی می تواند واسطه میان برخی از نمادها و مفاهیم مربوط به آن باشد.

 دکتر آذر در ادامه افزود: البته باید مراقب باشیم که تلاش برای رشد خیال و وهم در فرد، منجر به توهم گرایی یا القای شبه آگاهی در او نشود. در دوران امام سجاد علیه السلام گروه هایی به نام "قصاصین" رشد پیدا کردند که با آگاهی از قدرت قصه گویی و از طریق قصه گویی، افراد را در ارتباط با اعتقادات و باورهای اسلامی شان در معرض حمله قرار داده بودند که این افراد مورد نقد امام سجاد علیه السلام واقع شدند.
 
بنابراین قصه گویی آن قدر دارای قدرت است که اگر از این ابزار به درستی استفاده نشود،می تواند زمینه را برای ایجاد تعارض در فرد فراهم آورد که باید به این نکته نیز توجه داشت؛ چرا که قصه گویی به شکل منفی،سبب می شود دیدگاه های کودکان در معرض آسیب قرار بگیرد.

 

تحقیقات روان شناسان کودک نشان می دهد قصه گویی، بلند قصه گفتن هنگام خواب و نظم و ترتیب داشتن قصه گویی در دوران ٢ تا ٧ سالگی همه از عوامل موثر و زمینه ساز زنده کردن فرهنگ مطالعه در کودکان است. استمرار قصه گویی در این دوران در آینده از این کودکان خوانندگانی خوب و ماهر می سازد. مدت زمان قصه گویی، اگر به صورت همیشگی و منظم باشد می تواند از ٥ تا ١٠ دقیقه شروع شود. این زمان را می توان با بالارفتن سن بچه ها و افزایش دامنه لغات شان آرام آرام افزایش داد. از ٤ سالگی و گاهی کمی زود تر می توانید گاهی از بچه ها بخواهید که آن ها برای شما قصه بگویند و هنگام قصه گویی با آن ها همراهی کنید.


در حقیقت از ٣ تا ٤ سالگی بچه ها معمولا این آمادگی را دارند تا بخشی از اتفاقاتی را که برای شان افتاده تبدیل به قصه کنند یا قصه های ساده ای را که شنیده اند بازگو کنند. در ٥ یا ٦ سالگی بچه ها از نظر ذهنی برای شنیدن افسانه ها آمادگی دارند.


بنابراین می توانید قبل از خواب یک یا دو افسانه کوتاه برایشان بگویید. از ٦ سالگی به بعد بچه ها توانایی شنیدن قصه های بلند و قسمت به قسمت را دارند چون حالا دیگر ذهن آن ها می تواند بین قسمت های مختلف داستان ارتباط برقرار کند. البته قصه های بلندی را که برای قصه گویی انتخاب می کنید باید طوری باشد که هر شب قسمتی از آن به صورت منطقی تمام شود و مقدمات ماجرای بعدی هم در همان شب گفته شود.


پس از همین حالا دست به کار شوید و فارغ از تاثیرگذاری قصه در ادا کردن کلمات، تکوین شخصیت، قدرت تخیل، افزایش اعتماد به نفس و.... برای کودکان تان قصه بگویید، قصه هایی که قرار است در روزهای نه چندان دور آینده، تنها فصل مشترک آن ها با دنیای عجیب و دوست داشتنی کودکی شان باشد.

منابع: همشهری، مجله شهرزاد، روزنامه نسل فردا